Recensie Orestes in Mosul - De Standaard: 'Gewaagd, maar heel geslaagd' ****

Hoe de cyclus van wraak en eeuwig bloedvergieten te stoppen? Het is de essentiële vraag uit de Oresteia, de enige overgeleverde tragedietrilogie van de Griekse toneelschrijver Aeschylus, uit de vijfde eeuw voor Christus.

Maar ook nu is die vraag talk of town in Mosul, net bevrijd van IS, maar bijna volledig verwoest. Moeten de inwoners van Mosul – lang voor Aeschylus al de grootste stad ter wereld en nu nog steeds een metropool – kiezen voor vergelding en de doodstraf voor IS-strijders en sympathisanten, of net voor verzoening en wie weet, ooit, vergiffenis?

Een verscheurende, onmogelijke keuze. Zo zien ook de Iraakse toneelstudenten het, in de filmbeelden die Milo Rau en zijn team van NTGent vorige maand draaiden in Mosul en die een belangrijk deel uitmaken van het stuk (dS Weekblad 30 maart).

Aan het eind vraagt de godin Athena (op video gespeeld door een Irakese van wie de man werd vermoord door Al Qaeda) aan het groepje Iraakse jongens die de ­furiën spelen, of zij Orestes willen veroordelen voor de moord op zijn moeder. Maar daarna legt ze hen nog een tweede vraag voor ter stemming , die de strak gecoiffeerde hipsters deze keer als zichzélf moeten beantwoorden. Hoe zien zij, kerels die hun land zullen moeten heropbouwen, het lot van de IS-strijders?

Gij zult niet …

Met Orestes in Mosul verknopen Rau en zijn dramaturg Stefan Bläske op kristalheldere wijze de tragedie van toen met het Mosul van nu. In lijn met het vierde gebod uit Raus Manifest van Gent bestaat niet meer dan twintig ­procent van de voorstelling uit de oorspronkelijke tragedietekst. Ook zijn negende gebod, om minstens één productie per seizoen te repeteren of te spelen in een conflictzone of oorlogsgebied, is van toepassing. In feite kijken we naar een – weliswaar erg knap gecomponeerde – making-of van de ­mission impossible om in Irak de Oresteia te proberen spelen, terwijl op de achtergrond haast voortdurend het pianoriedeltje van Gary Jules’ ‘Mad world’ ­weerklinkt.

In een van de sterkste scènes wordt die verknoping in één oogopslag duidelijk, dankzij een briljant video-effect. (Spoiler alert!) Bij een live op het podium gefilmde tafelscène, waarin de spanning te snijden is tussen de Griekse koningin Klytaemnestra (Elsie de Brauw) en haar minnaar Aigisthos (Bert Luppes) aan de ene kant, en haar man Agamemnon (Johan Leysen) en diens Trojaanse slavin Cassandra (de sublieme Duits-Iraakse actrice Susana Abdul­Majid) anderzijds, pant de camera weg naar het raam. Buiten krijgen we plots vooraf opgenomen filmbeelden te zien uit Mosul, van ­executies in IS-stijl, met oranje overalls en nekschoten. Agamemnon en Cassandra? Zij zijn gewoon de volgenden op death row.

Zo barst Orestes in Mosul van de botsende perspectieven en beklijvende, meestal serene momenten, naast een aantal verhaallijnen die er wat bij gesleurd lijken.

Er is meer

Deze voorstelling is slechts één aspect van Raus opzet om Mosul te tonen aan Europa: de vele ­reportages uit Irak en interviews met betrokkenen, zowel in internationale kranten als een nieuw boek uit zijn reeks Golden Books, maken daar integraal deel van uit.

Maar er is meer: als het van Rau afhangt (of van actrice Marijke Pinoy, die workshops gaf aan de toneelstudenten in Mosul), komen de Irakezen binnenkort zélf naar Gent. Om hún versie van de Oresteia te tonen, te studeren aan het Kask of te bouwen aan een evenwaardigere artistieke relatie.

To be continued?

- Filip Tielens, De Standaard, 19 april 2019