Herbeleef de tweede week van ALL GREEKS FESTIVAL

Viktor De Letter is masterstudent Taal- en Letterkunde aan de UGent. Hij heeft een grote interesse in literatuur en brengt zijn vrije tijd het liefst lezend of schrijvend door. Omdat hij zes jaar Latijn studeerde, heeft hij een speciale affiniteit met de Klassieke Oudheid.
Hij telde zelfs sinds vorig jaar af naar het ALL GREEKS FESTIVAL!

Donderdag 9 mei

Het is zeven uur in de ochtend. Ik wrijf de slaap uit mijn zware ogen en spring op de fiets naar het Citadelpark. Zo dadelijk begint de tweede week van het All Greeks Festival met een lezing van Medea's Kinderen. Medea is een van de beroemdste (anti-)heldinnen uit de Griekse mythologie en een persoonlijke favoriet van mij.

Eens aangekomen in het Citadelpark voeg ik me bij de andere toeschouwers. Hier wachten mensen op de gratis koffie waarvan ze hopen dat die hen wakker zal houden, daar staan mensen zich te warmen aan het Vuur des Overvloed. Wanneer iedereen zover is worden we toegelaten tot het amfitheater, een prachtige arena waarvan ik niet wist dat ze verscholen lag tussen de hoge sparren van het park

Een zachte stilte daalt neer over het amfitheater wanneer Peter Seynaeve vooraan het woord neemt. Hij spreekt enthousiast en iedereen hangt aan zijn lippen. Voor de andere kinderen aankomen, brengen de jongste, Anna en Vik, samen het publiek voortdurend aan het lachen met hun grapjes en onderlinge dynamiek. Wanneer de kinderen voltallig zijn, begint de lezing.
Het is een afwisseling van emotionele dialogen en krachtige monologen, met tussendoor enkele gezongen stukken die ons allemaal beroeren. Doorheen de voorstelling is iedereen muisstil, in bewondering voor het talent van de zes jonge acteurs, maar wanneer de lezing afgelopen is barst het amfitheater uit in een luid applaus. Ik zie ontroerde blikken en glazige ogen. Ik zie ouders die stralen van trots om het geweldige optreden van hun zoon of dochter. Maar het belangrijkste dat ik zie is een diverse groep aan mensen, die één voor één gelukkig zijn dat ze hiervoor zo vroeg uit hun bed gekropen zijn. Het was ongetwijfeld de moeite waard

Honderden andere gedachten dwarrelen nog door mijn hoofd, waarvan eentje misschien nog de moeite waard is om te vermelden: Wat is de tragedie toch een invloedrijk instrument! Eens thuisgekomen begin ik reeds vol spanning uit te kijken naar de volgende dag van het festival.

Vrijdag 10 mei

Voor de tweede ochtend op rij ontvangt het amfitheater van het Citadelpark ons met een koor van enthousiaste vogels. Op het programma staat Blinded by sight: an Oidipous Monologue  door Princess Isatu Hassan Bangura, een tragedie over de Thebaanse koning Oidipous.

Bangura sleurt het publiek vanaf de eerste seconde mee in haar performance. In principe voert ze een monoloog, maar uit enkele speakers rondom het amfitheater klinkt een metalen stem waarmee ze in gesprek treedt. De stem stelt haar vragen die haar doen reflecteren over de natuur van het lot en van de vrije wil. Hebben we als mensen de macht over ons eigen leven? Of worden we zoals Oidipous meedogenloos meegesleurd door het onverschillige noodlot?

Initieel claimt Bangura dat ze als zwarte vrouw helemaal niets gemeenschappelijk heeft met de Thebaanse koning, maar doorheen haar gesprek met de stem die in de speakers leeft, ontdekt ze hoe veel ze gemeen heeft met de tragische held. Bangura geeft zich volledig over aan de mythe en je voelt dat elk woord dat ze spreekt uit het diepste van haar ziel komt opgeborreld.
Door haar passie en overgave begin ik mezelf ook verbonden te voelen met Oidipous, en de vragen die de speaker voorheen zo nonchalant poneerde, beginnen nu ook in mij te branden. Heb ik enige macht om mijn eigen lot te smeden? “I see with eyes unclouded by sight”, zegt Bangura. Het is pas wanneer de koning blind werd, dat hij zijn lot echt onder ogen kon zien. Met Princess Bangura zijn we vandaag allemaal een beetje blind geworden. Bangura is ongetwijfeld geslaagd in het doel waarmee ze de voorstelling startte: “I am going to turn tragedy into comedy, despair into art”.

Zowel de taal als het thema droegen bij aan een catharsis die de grenzen van afkomst en identiteit oversteeg. In Blinded by sight: an Oidipous Monologue  brengt Oidipous, met de stem van Bangura, een boodschap die relevant is voor ons allemaal.

Wanneer ik het amfitheater verlaat krijg ik nog een blad papier toegestoken: een brief van de performster aan Oidipous. Haar boodschap is krachtig, daarom kan je hem hieronder lezen.

(lees verder onder de brief) 

Zaterdag 11 mei

Voor de derde dag op rij vullen we het amfitheater. Vandaag brengen artiesten van het NTGent een aangepaste versie van hun voorstelling Antigone in de Amazone. Daarvoor hebben ze een uitgebreide periode samengewerkt met het MST, het Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra (de Beweging van Landloze Landarbeiders). De samenwerking bestaat uit Vlaamse en Braziliaanse acteurs. Dit leidt tot een indrukwekkend spektakel dat met verschillende talen durft te spelen. Ze combineren dikwijls Nederlands en Portugees, naargelang de scene.

Het stuk vervlecht op een prachtige wijze de twee basis elementen van het verhaal: aan de ene kant vertellen de acteurs hoe de voorstelling tot stand is gekomen. Aan de andere kant spelen ze het stuk zelf, waarin het verhaal van Antigone wordt verweven met de tragedie die zich afspeelt in Brazilië: een strijd voor grond tussen de Landlozen en de regering, die er niet van terugdeinst om geweld te gebruiken tegen de onschuldige burgers. De Landlozen beschrijven het toneelstuk zelf als ‘teatro da revolução’, revolutietheater – theater dat politieke verandering kan teweegbrengen.

De voorstelling vergelijkt Antigone, die zich verzet tegen de tiran Creon omdat ze haar broer Polyneikes niet mag begraven, met de Landlozen die zich verzetten tegen de staat die hen hun land ontneemt. De zoon van koning Creon, Haemon, staat voor alle Europeanen die, net zoals de koningszoon, alle luxe in de schoot geworpen kregen, maar het toch opnemen voor zij die onrecht worden aangedaan.

Ik, en ik ben er zeker van velen met mij, vond dit een magische voorstelling en was ongetwijfeld ook niet de enige die meermaals tot tranen beroerd was door het tragische verhaal en de adembenemende manier waarop het werd gespeeld.
Elk woord sneed door mijn hart. Elke zin die werd gesproken was rechtstreeks afkomstig uit de meest gevoelige plek van de ziel van de acteurs. Elke beweging werd met zo veel overgave en toewijding uitgevoerd dat ik doorheen het stuk in een voortdurende staat van ontroering verkeerde. In de korte twintig jaar die ik op deze aarde ronddool heb ik nog nooit een voorstelling als deze tegen het lijf gelopen.

Maar goed. Elke lofrede komt ooit ten einde en zo ook deze. Gelukkig is er een gepaste manier om voorstellingen als Antigone in de Amazone  te beëindigen: met een staande ovatie die verscheidene minuten, ik heb ze niet geteld, blijft aanhouden, en dat is dan ook exact hoe het publiek de acteurs bedankt heeft.

Zondag 12 mei

Klytaimnestra  wordt een uurtje vroeger gespeeld dan normaal, namelijk om zes uur. Ik had verwachte dat er minder bezoekers op af zouden komen (opstaan om 5 uur voor een toneelstuk? Goe wijs!), maar ik was aangenaam verrast om opnieuw een gigantische mensenmassa aan te treffen in het amfitheater.
Dit is de laatste voorstelling die in het Citadelpark zal doorgaan… Zeer droevig, maar het lijkt wel een fantastische afsluiter te gaan worden.

De titel van de voorstelling is niet ‘Agamemnon’ (zoals bij Aeschylus), maar Klytaimnestra, wat wijst op de centrale rol die de vrouw inneemt in dit toneelstuk. Wat meteen opvalt bij het begin van de opvoering is dat de tekst bestaat uit een combinatie van de tekst van Aeschylus en een vertaling van de Engelse poëet Ted Hughes; de taal die de acteurs hanteren varieert tussen het Nederlands, Engels, Grieks en Portugees en daarbovenop wordt dans en theater creatief door elkaar gebruikt. Maar daar stopt het niet, deze voorstelling is aanzienlijk langer dan haar voorgangers, en gebruikt meer rekwisieten en decorstukken. Zo komt Agamemnon thuis op een groot houten paard op wielen, en wordt er halverwege het stuk een badkuip het ‘podium’ op getrokken waarin de scène van Agamemnon’s dood wordt gespeeld. De taal, de stijl, de rekwisieten… alles lijkt wel één grote viering van de kunst.

Een belangrijk doel van Klytaimnestra  lijkt het ten tonele brengen van de misogynie die zo kenmerkend is aan het personage Agamemnon. Zijn seksistische grappen veroorzaken hier en daar wat gelach in het publiek, maar de meeste mensen zien in dat dit een realiteit is die serieus genomen moet worden. Vrouwen over heel de wereld worden dagelijks gekleineerd door hun echtgenoten en deze problematiek kaart het toneelstuk zeer duidelijk aan zonder in groteske karikaturen van mannen te treden. Agamemnon behoudt zijn menselijkheid, maar zijn gedrag is nog steeds verwerpelijk. De stem van de vrouw klinkt luid in dit verhaal. Ik hoop dat ze gehoord is door alle aanwezigen. Mij heeft Klytaimnestra  alleszins diep geraakt. Na de twee uur durende voorstelling gaat iedereen opnieuw staan om de acteurs te bedanken met een, volledig terechte, staande ovatie.

Zo eindigt de All Greeks week in het Citadelpark. Het doet me een beetje pijn om afscheid te nemen van het ondertussen zo vertrouwde amfitheater, maar gelukkig staan er de komende weken nog vele tragedies te wachten in andere prachtige buurten van Gent.